مفهوم "فیض" در مسیحیت

طبعیت فیض:

فیض اغلب به عنوان عشق بی قید و شرط خدا توصیف می شود. این بدان معنی است که بندگان، بدون توجه به اعمال یا شایستگی شان، مشمول فیض خداوند متعال می شوند. اگر خواسته باشیم مفهوم فیض خداوند را به گونه ای واضح تر بیان کنیم باید بگویم که: فیض خداوند، ناشی از عشق بی پایان خدا به بندگانش است که به گونه ای کاملا رایگان، و بدون انکه بندگان (انسانها) مستحق این تحفه ای بسیار ارزشمند خدا، باشند، خداوند فیض خود را به انسانها، ارزانی می دارد. مفهوم فیض تأکید می کند که محبت خداوند ثابت است و منوط به عملکرد انسان نیست ماهیت فیض مفهومی چند وجهی است که می توان آن را به شرح زیر خلاصه کرد:

1-     شایستگی: فیض خداوند، بدون این که انسان شایستگی دریافت آن را از جانب خداوند داشته باشد، به انسان ها داده میشود؛

2-    قلمرو حاکمیت خداوند: فیض، نماد شکوهمند فرمانروایی خداوند بر زمین و آسمانهاست و تمثیلی از اراده و اختیار خداوند؛

3-    رایگان: فیض آزادانه، رایگان و بدون قید و شرط، از جانب خداوند به بندگانش عطا می شود؛

4-    عشق: در حقیقت، فیض، نماد کاملی از عشق بی پایان خداوند به انسان ها است؛

5-    اثرات دگرگون کنندهء فیض: فیض، انسان ها را دچار تغییرات بنیادی می سازد و آن ها را به سمت رشد معنویات، رهنمون می سازد؛

6-    استقامت: فیض در زندگی مومنان، استقامت و پایداری می آورد. این استقامت و پایاری، به مثابه ای ابزار موثر بر غلبه بر سختی ها، به انسان، کمک می کند؛

7-    ارتقای ظرفیت تاب آوری در برابر عصیان و گناه: فیض بر مقاومت و عصیان انسان ها، در برابر خداوند، غلبه می کند؛

8-    بیکرانی: فیض خداوند، زیاد، فروان و بیکران است. فیض خداوند، فراتر از نیاز انسان هاست؛

9-    فیض خداوند، به مقتضای نیاز ها و شرایط فردی انسان ها، جاری است؛

10-  اثر عرفانی: فیض خداوند یک اثر مرموز و ماوراء الطبیعهء خداوند است که از درک انسان ها، خارج است

انواع فیض:

-       فیض مشترک (Common Grace) فیضی که مقارن است با لطف بی مانند خدا؛ و هدیه ای بی همتای خدا به همه ای بندگانش است؛

-       فیض نجات بخش (Saving Grace) فیضی که توسط آن، انسان از گناه نجات می یابد؛

-       فیض تبدیل (Transforming Grace) فیضی که انسان را تغییر می دهد و او را به زندگی معنوی سوق می دهد؛

-       فیض حفظ (Sustaining Grace) فیضی که را در برابر ناملایمات، سختی ها و بدی های زندگی استقامت می بخشد و او را مبدل به یک ایمان دار مستحکم می نماید؛ و،

-       فیض خاص.

حالا برای وضاحت بیشتر، کوشش می کنم تا به طور خلاصه، و به زبان ساده، انواع فیض های خداوند را که در بالا عنوان وار ذکر کردم، تشریح نمایم.

الف: فیض مشترک  {عام}: فیض مشترک/عام یا (Common Grace) فیض و لطف خدا می باشد که همه ای بندگان خدا، اعم از مومنان و غیر مومنان را احتوا می نماید. این {مفهوم} بر این امر تاکید می کند که خداوند لطف و فیض خود را را به همه انسان ها عطا می کند حتی به آن های که ایمان ندارند. فیض مشترک/عام خدا، شامل موارد ذیل می شود:

1-      فیض عمومی خدا: خدا لطف خدا را به همه ای انسان ها عطا می کند، اعم از مومنان و غیر مومنان؛

2-     فیض مخلوقات: خدا فیض خود را به همه مخلوقات خود عطا می کند، منجمله انسان ها؛

3-     فیض محافظت کننده: خداوند از همه انسان ها محافظت می کند و آن ها را از خطرات و بلا های زمینی و آسمانی محافظت می کند؛

4-    فیض عطیه: خداوند استعداد های مختلفی به انسان ها عطا می کند. این بدان معنی است که انسان ها در روی کره زمین، دارای استعداد های گونه گون و دارای استعداد های مختلف در عرصه های مختلف زندگی می باشند.

فیض مشترک خدا نشان دهنده لطف و محبت خدا نسبت به همه انسان هاست، یعنی این که خدا می خواهد همه انسان ها نجات بیابند و رستگار شوند.

ب- فیض نجات بخش: فیض نجات بخش یا (Saving Grace) در مسیحیت به نعمت و لطف الهی اتلاق می شود که انسان را از گناه و تبعات گناه نجات می دهد. این فیض انسان را توانایی می دهد تا از اثر پذیری از گناه، رهایی یابد و به زندگی جدید مسیح گونه دست یابند.

فیض نجات بخش شامل چندین عرصه به شرح ذیل می باشد:

1-     آمرزش گناهان: خداوند گناهان انسان را می آمرزد و آن ها را پاک می کند؛

2-    تجدید حیات: انسان به زندگی جدیدی در عیسی مسیح دست می یابد و آهسته آهسته، رفتار و کردارش، او را به نمادی از زندگی عیسی مسیح در روی زمین مبدل می سازد؛

3-    انتخاب به عنوان فرزند خدا: انسان به عنوان فرزند خدا انتخاب می شود و به خانواده الهی می پیوندد؛

4-    اعطای زندگی ابدی: انسان زندگی ابدی را دریافت نموده و به بهشت می رود.

فیض نجات بخش از طریق ایمان به عیسای مسیح و پذیرش او به عنوان نجات دهنده، امکان پذیر است. فیض نجات بخش به ما امکان می دهد تا از گناهان خود توبه کنیم و به زندگی جدیدی مملو از سعادت و نیکی دست یابیم. چنانچه کتاب مقدس به این موضوع در (افسسیان، 2:8-9)، این موضوع با زیبایی تمام ذکر شده است.

«زیرا به واسطه ای فیض است که نجات یافته اید، از طریق ایمان نمی توانید این را به حساب خود بگذارید چرا که هدیه ای است جانب خدا.»، «نجات، پاداش اعمال نیک ما نیست، و از این رو، هیچ کس نمی تواند به سبب آن به خود ببالد.» (افسسیان، 2:8-9). چنانچه در این آیات ملاحظه می کنیم، نجات، با عبادات و انجام نیکی و کار های خیر ممکن نیست. نجات، زندگی ابدی و ورود به خانواده ای خدای مهربان، نتیجه فیض و محبت بیکران خداوند بر بندگانش است و نه چیزی دیگری.

ج- فیض تبدیل:  فیض تبدیل (Transforming Grace) در مسیحیت به نعمت و لطف الهی گفته می شود که روحییات انسان را دگرگون ساخته و انسان را به سوی جنبه های معنوی زندگی سوق می دهد. این فیض، به انسان کمک می کند تا تدریجا به تصویر مسیح مبدل شود. فیض تبدیل شامل چندین مرحله است که هریک از این مراحل را به گونه ای مختصر ذیلا فهرست می نمایم.

1-     تغییر قلب: انسان قلب خود را به خداوند می سپارد و اساس تغییر از قلب آغاز می شود؛

2-    تغییر فکر: تغییر دیدگاه انسان، به اساس تغییر در فکر او ممکن است. وقتی ذهن انسان متمرکز به سوی خداوند شد، طبعا دیدگاه فکری او نیز دچار دگرگونی شده و از مسایلی که او را از خداوند و دور می کند، دوری خواهد جست؛

3-    تغییر رفتار: تغییر رفتار انسان ها، ناشی از تغییر فکر آن هاست. وقتی فکر انسان دچار دگرگونی شد، رفتار انسان ها نیز متغیر گشته و به سمت معنویت تقرب حاصل خواهد کرد؛

4-    رشد روحی: به انسان امکان این را می دهد تا از نظر روحی، به جانب عرصه های روحانیت و معنویت زندگی سیر نموده و سرشار از عشق به روحانیت و عشق خداوند شود.

د- فیض حفظ: فیض حفظ (Sustaining Grace) در مسحیت به نعمت و لطف الهی گفته می شود که انسان را به سمت عرصه های معنویت زندگی سوق می دهد. این فیض، انسان را کمک می کند تا در ایمان خود به خدا، فرزند خدا، و روح القدس ثابت قدم باقی مانده و به کمال رشد معنوی برسد.

فیض حفظ چندین بخش دارد که شامل موارد ذیل می باشند:

1-     پشتیبانی در زمان سختی: یعنی این که خداوند انسان را در زمان سختی مورد حمایت خود قرار می دهد. این بدان معنی است که مومنین در زمان سختی ها، مورد حمایت خداوند قرار می گیرند؛

2-    قوت در ایمان: خداوند انسان ها را قدرت ایمان می بخشد و به آنها کمک می کند تا در مسیر معنوی زندگی خود باقی بمانند؛

3-    هدایت: خداوند انسان ها را به راه درست هدایت می کند و به انسان ها راه درست زندگی را نشان می دهد؛

4-    نگهبانی: خداوند انسان ها را نگهبانی می کند و انسان ها را از گناه و گمراهی و معصیت، محافظت می کند.

فیض حفظ به انسان ها امکان می دهد تا:

-       در مسیر معنوی زندگی خود باقی مانده و دچار انحراف نشوند؛

-       به اعتلا و پیشرفت معنوی برسند؛

-       در برابر سختی های زندگی مقاوم بمانند؛

-       در ایمان خود محکم و ثابت قدم بمانند.

«شما را هرگز تنها نخواهم گذاشت و ترک نخواهم کرد» (عبرانیان (13:5 «زیرا یقین دارم که نه مرگ، نه زندگی، نه فرشتگان و نه ارواح پلید، نه زمان حال و نه آینده، نه هیچ قدرتی، و نه آنچه در بالای جهان و نه آنچه در پایین تر از جهان است، و نه هیچ چیز دیگری در تمامی خلقت، نمی تواند ما را از محبت خدا که در خداوند ما مسیح است، جدا سازد» (رومیان (8:38-39

ه- فیض خاص: فیض خاص، متناسب به زمینه ها، می تواند معانی مختلفی داشته باشد. در اینجا می خواهم چند تفسیر از مفهوم فیض خاص را ارایه کنم.

1-     زمینه معنوی: فیض خاص به نعمت و یا لطف منحصر به فرد خداوند اشاره دارد، فراتر از فیض مشترکی که خداوند به همه بندگانش ارزانی می  دارد.

2-    زمینه الهیاتی: فیض خاص چیزی است که برای توصیف مفهوم «فیض نجات بخش» استفاده می شود. در حقیقت فیض خاص، در بیشتر در مفهوم نجات بشر از مجاری ایمان به خدا و فرزندش تبلور می یابد.

3-    زمینه عام: فیض خاص نماد واضحی از لطف و یا برکت فوق العاده ای است که اغلب، به طور غیر منتظره در زندگی انسان، اتفاق می افتد و انسان آن را دریافت می کند.

           در عهد عتیق، کلمات بسیاری بیانگر یک یا چند جنبه از آموزه فیض است. جامع ترین کلمات عهد جدید Charis و hen و Hesed را بیان می کنند. اولی حس غالب فیض را دارد، با لحنی به این معنی که فیض شامل آن بخش صفات خداوند بزرگ می باشد که بشر، سزاوار آن نیست، ولی خداوند، با عشقی که نسبت به بندگانش دارد، انسان ها را مشمول فیض خود می سازد. به این نمونه از لطف خدا در مورد موسی در کتاب مقدس توجه کنید: پس موسی به خداوند گفت: "اگر در نظر تو فیض یافته‌ ام، اکنون راه‌ هایت را به من نشان بده تا تو را بشناسم تا نهایت فیض را در نظر بیابم." (خروج33:13)

فیض و زندگی مسیحیان

در آموزه های مسیحیت، مفهوم فیض خداوند، کاربرد دوگانه که هم دربرگیرنده ای مفهوم عدالت و هم مفهوم قدسیت است، دارد. این بدان معنی است که فیض خداوند، حامل معنای عدالت خداوندی و قدسیت اش می باشد.

§      عدالت: این به معنای عادل بودن در نزد خداوند است. از طریق فیض است که ایمانداران عادل شمرده می شوند، همانطور که در رومیان 3:24 بیان شده است: "و به واسطه فیض او به عنوان هدیه، از طریق فدیه ای که در مسیح عیسی است عادل می شوند."

§       قداست: این فرآیند شبیه شدن بیشتر به مسیح، رشد در تقدس و فضیلت است. فیض در زندگی مؤمنان به کار خود ادامه می دهد و آنها را راهنمایی و تقویت می کند تا زندگی مسیحی داشته باشند و تدریجا، به نمونه ای زمینی عیسای مسیح تبدیل شوند {رفتار و گفتار و کردار شان همانند عیسای مسیح شود.}

اثرات مفهوم فیض بر مومنان

             یکی از اثرات فیض در زندگی مومنان، اطمینان به وعده ای خداوند مبتنی بر نجات مومنان از تاریکی هاست. فیض خداوند، به مؤمنان مژده نجات و صلح و دوستی با خدا را می دهد. دانستن این که مقابل شدن آنها در برابر خدا بر اساس لطف اوست و نه شایستگی خودشان، آسایش و امنیت عمیقی را ارائه می دهد.

§       انگیزه برای زندگی تجربه فیض مؤمنان را برمی انگیزد تا ایمان خود را فعالانه زندگی کنند. درک ژرفای فیض خداوند، واکنشی از قدردانی و فداکاری را تشویق می‌کند و منجر به زندگی با عشق و خدمت به دیگران می‌شود.

§       غلبه بر احساس گناه و شرم از پیامد های فیض خداوند است. فیض، همچنان راهی برای غلبه بر احساس گناه و شرم ارائه می دهد. با درک این موضوع که فیض، ارتباطی با اعمال خوب انسان ها ندارد و نتیجه ای کار های خوب بندگان نیست {تنها انجام اعمال نیکو، باعث نمی شود که انسان به زندگی جاودانه دست یابد و مومن شود}، بلکه از لطف خدا ناشی می شود.

نتیجه گیری

مفهوم فیض در مسیحیت سنگ بنای الهیات و عمل آن است. این نشان دهنده لطف بی پایان خداوند است که بخشش، رستگاری و دگرگونی را فراهم می کند. درک و پذیرش فیض بر هر جنبه ای از زندگی یک مؤمن تأثیر می گذارد، از رابطه آنها با خدا گرفته تا تعامل آنها با دیگران. مسیحیت از طریق فیض، چشم اندازی از عشق و فیض الهی را آشکار می کند که همه را دعوت می کند تا قدرت عمیق و تغییر دهنده ای فیض خدا را در زندگی های شان تجربه کنند.